Keuze maken
Being a good decision-maker means you’re good at making decisions. It doesn’t mean you make good decisions
Elk moment van elke dag maken wij keuzes. Deze keuzes kunnen heel klein zijn, tussen neem ik een kop koffie of neem ik een cappuccino tot zelfs levensbepaalde keuzes, over werk, studie of relaties
Vele theorieën met betrekking tot de economie veronderstellen dat actoren op basis van alternatieven en informatie kiezen voor het alternatief, dat hen maximaal nut oplevert. Is dit echter haalbaar in een wereld met een overdaad aan keuzes?
Toch is het hebben van keuze van essentieel belang voor de mensheid. Het onderscheidt ons allereerst van dieren, die handelen op instinct en bovendien onderscheidt het mensen van elkaar.
De keuzes, die wij maken, bepalen wie wij zijn en waar wij waarde aan hechten.
Het hebben van keuze geeft ons autonomie en het geeft onze autonomie aan. Het creëert het gevoel dat wij invloed hebben op ons eigen leven en dat wij bepalen welke kant dat opgaat. Het is daarmee een weerspiegeling van onze persoonlijkheid.
Dat betekent niet dat het maken van een keuze niet zonder problemen gaat.
Allereerst wordt inzicht gegeven in de manier waarop keuzen worden gemaakt. Vervolgens wordt aandacht besteed aan het begrip nut: wat verstaan wij onder nut en hoe bepalen wij dat?
Een stappenplan
Elke dag moeten we keuzes maken, of we ergens verstand van hebben, of niet. Hoe komen we tot een keuze. Vele modellen maken gebruik van de volgende elementen.
- Er is keuze uit een groep alternatieven.
- Binnen deze groep alternatieven is een aantal alternatieven, welke daadwerkelijk door jou wordt onderkend en overwogen.
- De alternatieven corresponderen met mogelijke uitkomsten.
- Wat het jou oplevert, is de link tussen het alternatief en de uitkomst en vertegenwoordigt daarmee de “waarde” of het “nut”.
- Er is beschikking over informatie wat de uitkomst is, als een bepaald alternatief wordt gekozen.
- Er is beschikking over informatie ten aanzien van de waarschijnlijkheid dat een bepaalde uitkomst plaatsvindt als een bepaald alternatief wordt gekozen.
Een schaakspel als voorbeeld.
Een voorbeeld aan de hand waarvan dit stappenplan kan worden uitgelegd is de speler van een schaakspel. Op een bepaald moment in het spel staat de speler een aantal mogelijke zetten ter beschikking. Dit kunnen er alleen meer zijn, dan dat hij overziet. Een beginnend speler ziet nou eenmaal minder alternatieven dan een ervaren speler.
Het zal duidelijk zijn dat elke zet een bepaalde uitwerking heeft op het verdere verloop van het spel. Hoe het verloop van het spel beïnvloed wordt door de overwogen zet is wat het de speler van die zet oplevert. Is het een slimme of goede zet, dan levert het een positief resultaat op
Of het een slimme zet is, hangt af van het doel van de zet. Dat doel kan een korte termijn zijn, bijvoorbeeld het verplaatsen van de pion als afwachtende zet of het in veiligheid brengen van een paard. Het kan ook lange termijn zijn, bijvoorbeeld het opbouwen van een verdediging of het in stelling brengen van de aanval. Met elke zet wordt een bepaalde uitkomst verwacht.
Tot slot hebben spelers een voorstelling van hoe het spel zal verlopen. Als zij een bepaalde zet maken, denken zij bijvoorbeeld: ‘Mijn tegenstander kan door mijn zet met zijn paard mijn loper slaan of hij kan zijn pion aanvallender neerzetten. Maar dat hij zijn toren in veiligheid gaat brengen is het meest waarschijnlijk.’